Het hondsviooltje (Viola canina) is een vaste plant die behoort tot de viooltjesfamilie (Violaceae). De soort staat op de Nederlandse Rode Lijst van planten als algemeen voorkomend, maar sterk afgenomen. De bloemen geuren niet. De plant wordt ook in siertuinen gebruikt.
De plant wordt 5-40 cm hoog. Alleen in het eerste jaar heeft de plant een wortelstok. De plant groeit verder door de vorming van zijstengels. De stevige bladeren zijn aan de voet zwak hartvormig tot afgeknot en hebben een niet of zeer smal gevleugelde bladsteel. Tijdens de bloei heeft de plant al jonge scheuten.
Het hondsviooltje bloeit in mei en juni met blauwpaarse tot lichtblauwe bloemen. Een tweede bloei is mogelijk in de herfst. Soms komen ook planten voor met witte of blauwwit gestreepte bloemen. De spoor is 4-6 mm lang en steekt 2-4 mm voorbij het kelkaanhangsel. De kelkbladen zijn spits. De bloem zit aan bebladerde stengels.
De vrucht is een met kleppen openspringende (dehiscente) doosvrucht. Op het zaad zit een mierenbroodje.
De plant komt voor op matig voedselarme grond in de duinen, in schrale graslanden, bermen en heidevelden.
Het hondsviooltje is een kensoort voor het verbond van de heischrale graslanden (Nardo-Galion saxatilis).
(tekst: Wikipedia, foto: B.gliwa, Wikimedia Commons)